Antakya evlerini maddi kültür nesneleri olarak ele alan Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Öğr. Gör. Dr. Alim Koray Cengiz, pek çok uygarlığa ev sahipliği yapmış olan Antakya’nın kültürel zenginliğini yansıtan, kendine has tarzıyla, farklı mimarisini yüzyıllardır sürdüren ‘Antakya evleri’ güçlü bir birlikte yaşamanın kültürünü de yansıttığını söyledi.
Cengiz, “Antakya Evleri ile ilgili çalışmam da zaman içindeki bu zihinsel değişim ve dönüşümü yakalamaya ve anlamaya yönelik bir çalışmaydı aslında. Antakya’da güçlü bir birlikte yaşama kültürü var” dedi.
“YAZINIZIN ÇIKIŞ NOKTASININ EN ÖNEMLİ SEBEBİ NEDİR?”
Eski Antakya evleri mimarisi bakımından kendine özgü yapıya sahip evler. Sadece Antakya’da değil, Suriye ve İsrail’in Akdeniz’e kıyısı bulunan şehirlerindeki geleneksel evler de aynı mimariye sahiptir. Burada mimari yapılara bakarak bir Akdenizlilik kültüründen bahsetmek mümkün. Fransız tarihçi Fernand Braudel, “Akdeniz Tarih, Mekân, İnsanlar ve Miras” adlı eserinde “Akdeniz’de gezen birisinin kültürlerin iç içeliği ve bir aradalığının da farkına varacağını söyler. Bunun yanı sıra ev, ikamet edilen ve salt yaşanılan yerden çok daha fazlasıdır.
“MİMARİ YAPI, ÖRTÜK DE OLSA İÇİNDE İDEOLOJİYİ BARINDIR”
Mekân ve uzam ilişkisi, kent insanının yaşam şekli ve düşünüşü hakkında bize bilgiler verir. Bunu biraz açarsak, bitişik nizam evler, yüksek duvarlar, evlerin bahçesindeki sekiler, süs havuzları, su kuyuları, ev içindeki bölmeler, yüklükler, üst katla bağlantıyı sağlayan merdivenler, fanus takaları, kuş takaları yaşam şeklinin göstereni olarak bize göz kırparlar. Bizler de kullandığımız nesne ve mekânlarla ilişki içine girer ve onlara bazı anlamlar yükleriz. Bu anlamlar zaman içinde yaşam koşullarıyla birlikte değişim gösterir. Benim Antakya Evleri ile ilgili çalışmam da zaman içindeki bu zihinsel değişim ve dönüşümü yakalamaya ve anlamaya yönelik bir çalışmaydı aslında. Ayrıca, 2010 yılında bu evlerden bir tane satın alıp bakım ve onarımını yaptırmıştım. Satın almak için ev ararken insanların satılan evden çok içindeki yaşanmışlıklardan, anılardan ve bahçedeki meyve ağaçlarından bahsettiklerini fark ettim. Yazımın çıkış noktasının önemli bir sebebinin de bu olduğunu belirtmeliyim. Antakya insanının genel karakteristik özellikleri misapirverlik, yardımseverlik ve sıkı komşuluk ilişkileriydi.
“ESKİ ANTAKYA EVLERİ’NDE İKAMET EDEN KİŞİLERİN BAHSETTİĞİ KONULARDA SİZE EN İLGİNÇ GELEN NEYDİ?”
Bu soruya yanıt vermeden önce şu anda bu evlerde ikamet edenlerle ilgili bilgi vermek daha iyi olur. Habibin Neccar Dağı diye bilinen alanla Asi nehri arasında kalan bölge ‘Eski Antakya’ diye bilinmektedir. 1980’lerle birlikte de nehrin karşı tarafında yani Yeni Antakya’daki yerleşim alanı hızla gelişme gösteriyor ve birçok insan nehrin öteki yanındaki modern binalara göç etmeye başlıyor. Bu göç yaklaşık olarak 2010 yılına kadar devam eden bir süreç. Yeni Antakya’ya taşınmak bir prestij meselesi haline gelmiş. Geride kalanlar ise üst kuşaktan yaşlılar veya kent periferisindeki civar ilçelerden gelerek sonradan gelip yerleşenler. Eski Antakya bölgesi haliyle Antakya’nın en eski mahallelerinin yer aldığı bir yerleşim alanı. Bundan dolayı da makale çalışması için yaptığım görüşmelerde ön plana çıkan en önemli şey ise anılar ve yaşanmışlıklardı. Bunlar içerisinde en önemlileri Antakya insanının genel karakteristik özellikleri arasında yer alan misapirverlik, yardımseverlik ve sıkı komşuluk ilişkileriydi. Konu komşunun, çocukların akrabaların, eş dostların tek bir bahçede toplandığı akşam buluşmaları, birlikte yenilen yemekler ve sohbetler neredeyse herkesin anlattığı konular arasındaydı. Antakya’da farklı dinlerden ve kültürlerden insanlar, yardımlaşma ve dayanışma içerisinde uzun bir süre birlikte yaşamışlar. Söz konusu Antakya veya daha genel olarak Hatay olduğunda bir Sosyal Antropolog olarak ‘hoşgörü’ kelimesi yerine ‘birlikte yaşama kültürü’ ifadesini kullanmak istiyorum. Antakya’da güçlü bir birlikte yaşama kültürü var ve bana kalırsa bunun en önemli sebeplerinden birisi Antakya Evleri ve geçmişte burada yaşanan ilişkilerdir. Farklı dinlerden ve kültürlerden insanlar, yardımlaşma ve dayanışma içerisinde uzun bir süre birlikte yaşamışlar ve bu da kent kültürüne etki eden bir durum.
News
