ANKARA (AA) - AA muhabirinin SER Danışmanlık tarafından 6'ncısı hazırlanan 'AR-GE ve İnovasyon Raporu'nda, ulusal ve uluslararası veriler ışığında Türkiye'nin 2024 yılı performansı ve son 10 yıllık gelişimi analiz edildi.
Raporun en dikkati çekici bulgularından biri, istihdam yapısındaki değişim olarak öne çıktı.
Buna göre imalat sanayisindeki AR-GE personeli artışı son 15 yılda ilk kez yüzde 1'in altında kalarak 90 bin oldu. Yazılım sektörü yüzde 15'in üzerinde artarak 95 bine ulaştı. Böylece yazılım sektörü, AR-GE insan kaynağı açısından ilk kez imalat sanayisini geçti.
Maaş skalasında da makas açıldı. SGK verilerine göre yazılım sektöründe çalışanların ortalama maaşı 80 bin liranın üzerine çıkarken imalat sanayisinde bu rakam 40 bin lira seviyesinde kaldı. Yazılımcı maaşları, imalat sektörünü katladı.
AR-GE harcamaları 10 yılda 2,5 katına çıktıTürkiye'nin 10 yıl önce 7,5 milyar dolar seviyesinde olan toplam AR-GE harcaması istikrarlı şekilde yükselerek 19,9 milyar dolara ulaştı.
Toplam harcamalar içinde özel sektörün payı yüzde 65'e yükseldi. Özel sektör harcamalarında 51,5 milyar lirayla TUSAŞ ve 32 milyar lirayla ASELSAN gibi büyük pay sahibi savunma sanayisi firmaları nedeniyle kamunun dolaylı finansman etkisinin yüksekliği dikkati çekti.
Devletin AR-GE'ye sağladığı vergi indirimleri ve SGK prim destekleri gibi dolaylı destekleri 115 milyar lirayı aştı. Özel sektör AR-GE harcamasının yüzde 27'si devletin sağladığı dolaylı teşviklerle finanse edildi.
OECD verilerine göre Türkiye, AR-GE harcamaları içindeki dolaylı teşvik oranında (yüzde 16,8) 38 ülke arasında 5'inci sırada yer alarak OECD (yüzde 6,9) ve Avrupa Birliği (AB) (yüzde 7,4) ortalamalarını katladı.
İmalat sektöründe 'Kapasite Raporu' alan tesis sayısı, özellikle yüksek ve orta-yüksek teknoloji alanlarında yüzde 20-25 arttı. Bu durum kurulu kapasitenin arttığını da gösterdi. Ancak geleceğe dönük yatırım iştahını gösteren 'Yatırım Teşvik Belgeleri'nde son 5-6 yılın en düşük seviyesi görüldü.
Yatırımlar 1 milyar doları aştıGirişim sermayesi yatırımları 2021-2022 seviyelerinin altında olsa da toparlanma sinyalleri verdi. 2023'e göre yüzde 31 artışla yatırım tutarı 1,1 milyar dolara ulaştı. Yatırım desteği alan firma sayısı rekor kırarak 220'den 469'a yükseldi. Bu rekor artışta, TÜBİTAK'ın BİGG Programı kapsamında desteklediği 329 firmanın büyük payı oldu. Fintek, biyoteknoloji ve yapay zeka, adet bazında en çok yatırım çeken alanlar olarak dikkati çekti.
Yazılım sektörü yüzde 15 karlılık ve dolar bazında yüzde 31 ciro artışını korurken imalat sanayisinin karlılığı yüzde 2 ile son 10 yılın en düşük seviyesine geriledi. İhracatta ise orta-yüksek teknoloji ürünleri yüzde 5 artışla 92 milyar doları geçti.
AR-GE'nin kalbi İstanbulBölgesel eşitsizlik AR-GE verilerine de yansıdı. Türkiye'deki toplam AR-GE personelinin üçte biri İstanbul'da istihdam edildi. İstanbul, diğer bölgelerle arasındaki farkı açmaya devam ederken Türkiye genelindeki bu personel artış hızıyla OECD ülkeleri arasında Estonya, İrlanda ve Portekiz'den sonra en hızlı büyüyen 4'üncü ülke konumuna yerleşti.
AR-GE çıktılarında niceliksel artış sürdü. Yerleşiklerin patent başvuruları ilk defa 10 bin 200'e yaklaştı. Bilimsel yayınlarda da Türkiye büyük bir ivme yakaladı. Son 10 yıldaki bilimsel yayın artış hızında Türkiye, OECD ülkeleri arasında ilk sıraya yerleşti.
Muhabir: Zeynep Duyar
