Papa 14. Leo, 1700 yıl önce düzenlenen Birinci İznik Konsili’nin yıldönümünde Türkiye’yi ziyaret etmeye hazırlanıyor. Bu ziyaretin odağında, 2014 yılında İznik Gölü’nde su seviyesinin çekilmesiyle yeniden gün yüzüne çıkan bazilika yer alıyor. Yüzyıllar boyunca göl sularının altında kalan bu kutsal yapı, Hristiyan dünyasının dönüm noktalarından birine ev sahipliği yapması nedeniyle büyük önem taşıyor.
Hristiyanlığın Kaderi İznik’te Şekillendi
İznik’in Hristiyanlık tarihi açısından değeri, MS 325 yılında Roma İmparatoru I. Konstantin tarafından düzenlenen Birinci İznik Konsili’ne dayanıyor. Bu konsil, kilise tarihinin en kritik toplantılarından biri olarak kabul ediliyor. Hristiyanlığın temel inanç esaslarının belirlendiği bu toplantıda, İznik İnanç Bildirgesi oluşturuldu ve İsa'nın Tanrı’nın oğlu olduğuna dair ortak görüş benimsendi. Ayrıca, Paskalya'nın kutlanacağı tarih de bu toplantıda belirlendi.
Papa’nın Ziyaret Edeceği Bazilika Neresi?
Papa 14. Leo’nun ziyaret edeceği yapı, 2014 yılında İznik Gölü’nün sularının çekilmesiyle keşfedilen, Aziz Neophytos’a ithaf edilmiş olduğu tahmin edilen bazilikadır. MS 740 yılında meydana gelen büyük bir deprem sonucu göl sularına gömüldüğü düşünülen bu bazilika, günümüzde müze olarak ziyarete açık hale getirilmiştir. İznik Kaymakamlığı’nın açıklamasına göre, İncil’in dört ana versiyonunun (Matta, Markos, Luka, Yuhanna) dışında kalan yüzlerce versiyonun yakılması ve tek görüşün kabul edilmesi de bu bazilikada gerçekleşmiş olabilir.
Tarihi ve Siyasi Arka Plan: Neden İznik?
İznik, antik dönemde Doğu ve Batı Roma’nın sınırında yer alıyordu. Konstantin, yeni başkent olarak İstanbul’u (Nova Roma) inşa ederken, bölgenin coğrafi ve stratejik konumundan faydalanmak istedi. Dini birlik sağlamak için farklı Hristiyan mezheplerini ortak bir zeminde buluşturmak gerektiğini gören Konstantin, pragmatik bir yaklaşımla din üzerinden imparatorluğu birleştirmeyi hedefledi. İznik, hem yeni başkent İstanbul’a yakınlığı hem de merkezî konumu nedeniyle konsil için seçildi.
Atatürk ve Osmanlı Döneminde Neden Ziyaret Edilemedi?
Tarihte pek çok Papa İznik’e gelmek istedi, ancak bu girişimler hem Osmanlı padişahları hem de Cumhuriyetin kurucusu Gazi Mustafa Kemal Atatürk tarafından engellendi. 1925 yılında bir Papa’nın İznik’e gelme talebi, yeni kurulmuş genç Türkiye Cumhuriyeti tarafından reddedildi. Atatürk, İznik’in Hristiyanlarca “ikinci Kudüs” olarak görülmesini ulusal egemenlik açısından bir tehdit olarak değerlendirdi. Zira bu tarz bir ziyaret, dini bir merkez oluşturma potansiyeli taşıyordu ve bu da egemenlik açısından ciddi bir kırılma yaratabilirdi.
Vasiyetle Gelen Ziyaret
Geçtiğimiz aylarda yaşamını yitiren önceki Papa, ölmeden önce halefine “İznik’e mutlaka gidin” vasiyetinde bulundu. Yeni seçilen Papa 14. Leo ise bu vasiyeti yerine getirerek tarihi bir adım atıyor. İznik’te yapılacak bu ziyaret, sadece dini bir anlam taşımıyor; aynı zamanda uluslararası ilişkiler ve bölge turizmi açısından da büyük yankı uyandıracak.
Arkeolojik Çalışmalar ve Hazırlıklar
Ziyaret öncesi, Bursa Uludağ Üniversitesi Arkeoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Mustafa Şahin başkanlığında ve Bursa Büyükşehir Belediyesi’nin destekleriyle yürütülen su altı arkeolojik kazılar devam ediyor. Bazilikanın mimari detayları, mozaikleri ve kalıntıları her geçen gün daha da netleşirken, Papa’nın ziyareti bu çalışmalara hem uluslararası dikkat çekiyor hem de bölge turizmine ciddi katkılar sunuyor.
Vatikan mı, Ziyaret mi? Komplo Teorileri
Bazı tarihçiler ve yorumcular, bu ziyaretin arkasında Vatikan’ın İznik’te bir dini merkez veya küçük bir otonom alan oluşturma planı olabileceği yönünde iddialar ortaya atıyor. Ancak bu görüşler, somut delillerden ziyade komplo teorisi olarak değerlendiriliyor. Yine de, tarihten ders alanlar için, “taviz tavizi doğurur” ilkesi her zaman hatırlanmalı.
Papa 14. Leo’nun İznik ziyareti, bir dini liderin tarihiyle yüzleşmesi olarak da okunabilir. Yüzlerce yıl boyunca su altında kalan bazilikanın gün yüzüne çıkmasıyla birlikte, sadece arkeolojik bir keşif değil, aynı zamanda diplomatik bir mesaj da verilmiş oluyor. Ziyaretin olası etkileri uzun vadede daha net anlaşılacak.
