Milli Mücadele Döneminde Artvin
1917 Ekiminde Bolşevikler Rusya’da yönetimini ele geçirerek Romanof hanedanlığını devirince yeni kurulan Sovyet Rusya I. Dünya savaşından çekilerek 18 Aralık 1917’de Erzincan mütarekesini imzalamış, Rus Birlikleri 1918 Ocak ayı içinde Artvin ve Şavşat Bölgesinden çekilmişlerdir. Sovyet Rusya, 3 Mart 1918’de I. Dünya Savaşı’na katılan devletlerle imzalandığı Brest-Litovsk Anlaşması hükmünce Kars-Ardahan-Batum’u Osmanlı’ya bıraktı. Bu bölgelerin Osmanlı Devleti’ne ilhakı için bir halkoylaması yapılmasını kabul etmişlerdi. 15 Kolordu’nun başında bulunan Kazım Karabekir Erzurum-Erzincan-Erivan bölgesine girdi. 18 Haziran 1918’de Osmanlı Hükümeti Gürcistan Milli Hükümeti ile anlaşarak Kars-Ardahan-Batum illerinde hak iddia etmelerini engelledi.
I. Dünya savaşından yenik ayrılan Osmanlı Devleti adına 30 Ekim 1918’de Bahriye Nazırı Rauf ORBAY Mondros Ateşkes Anlaşması’nı imzaladı. Bu ateşkesten 1 ay sonra 17 Aralık 1918’de İngiltere Batum’u işgal etti. 1878-1918 arası 40 yıl süren Rus işgali sonrası İngiliz işgali başlıyordu. Mondros’un 5.Maddesi gereği işgale karşı direnen milislerin elinden silahları alındı. İngiliz generali Ravlinson Kazım Karabekir’e çektiği telgraf ile ordusunu terhis etmesini istese de Karabekir bunu kabul etmedi. 19 Mayıs 1919’da Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk Türk yurdunun düşman işgalinin kurtuluşu için Samsun’da ele aldığı meşaleyi Havza ve Amasya Genelgeleri ile tutuşturdu. Doğu Anadolu’da 23 Temmuz’da topladığı Erzurum Kongresi ile yöre halkını emperyalist İngilizler ve piyonu Ermenilerin niyetlerine karşı birleştirdi. 1920 başında Gürcistan’da bulunan biri İslam Gürcistanı diğeri 1918’de kurulmuş olan Batum Cemiyet-i İslamiyesi adlı cemiyetler Batum’u Gürcistan’a katmak istiyordu. Bu olayı haber alan Kazım Karabekir olayı önledi. 28 Ocak 1920’de son Osmanlı Mebuslar Meclisi’nde alınan Misak-ı Milli kararları ile Kars-Ardahan-Batum’da halkoylamasına gidileceği kararı alındı. Bu kararın alınmasının temel nedeni bu topraklarda Türk nüfusunun fazla olmasından kaynaklanıyordu. İngiliz işgal kuvvetlerinin 7 Temmuz 1920’de Batum’dan ve Artvin’den çekilmesi üzerine Gürcistan hükümeti 1 Temmuz 1920’da Batum’u işgal etti. Artvin ve Şavşat’ı 25 Temmuz’da işgal ettiler. Bu işgal sırasında TBMM’nin Batum Milletvekillerinden M.Edip DİNÇ ve Ahmet Akit Beyler 1129 kişilik milis kuvvetle işgale karşı üstün gayretler sergilemişlerdir. Batum’un İngilizlerden sonra şimdi de Gürcistan Hükümeti tarafından işgali, sonra Artvin ve Şavşat’ın işgal edildiği 25 Temmuz tarihinde Büyük Millet Meclisi Başkanı sıfatıyla Mustafa Kemal protesto etmişti.
Artvin’in Kurtuluşu
Gürcistan Sefiri MEDİVANI, 17 Ocak 1921’de Ankara’ya gelerek itimatnamesini Mustafa Kemal’e iletir. Dışişleri Bakanlığı tarafından Gürcistan Elçiliği’ne ilk resmi nota verilmiştir Nota ile 23 Şubat’ta Artvin ve Ardahan kazalarının boşaltılması isteniyordu. 23 Şubat 1921 günü Gürcistan Hükümeti Elçiliği, Ardahan ve Artvin kazalarının terkinin Gürcü hükümeti tarafından kabul edildiğini Dışişleri Bakanlığı’na bildirir.Bu tarihten itibaren Artvin-Ardanuç-Borçka ve Şavşat’tan Gürcistan Hükümeti çekildi. 45 yıllık esaret sona erdi. 7 Mart 1921’den itibaren Artvin’de Türk bayrağı dalgalanmaya başladı.
Cumhuriyet Döneminde Artvin
1878-1918 ve 1918-1921 tarihleri arasında, Rusya-Ermeni-İngiliz-Gürcistan idaresinde kalan Artvin-Borçka ve Şavşat kazaları 7 Mart 1921’den itibaren 4 ay kadar Ardahan kazasına bağlanmıştır. Yeni Türk devletinin ilk anayasası olan 20 Ocak 1921 tarihli Teşkilat-ı Esasiye’de, 24 Nisan 1924’te yapılan değişikler ile Liva-Sancak teşkilatı kaldırılınca Artvin Vilayet haline geldi.1926 Haziranında 877 sayılı kanunla Yusufeli Kazası Erzurum Vilayeti’nden alınarak Artvin’e bağlandı. 1928’de, 1282 sayılı kanunla Borçka Kazası nahiye haline getirilerek Artvin’e bağlandı. Dokuz yıl Artvin vilayeti teşkilatı ile yönetilen bu yerler, 1 Haziran 1933’te, 2197 sayılı kanunun ikinci maddesine göre, merkezi Rize olmak üzere Artvin ve Rize illeri birleştirilerek Çoruh vilayeti teşkil edilmiştir.Arazi şartlarının zorluğu, Artvin ve çevresinin vilayet merkezine olan uzaklığı birtakım sorunlara yol açmıştır. Dönemin Başbakanı İsmet İNÖNÜ’nün 25 Temmuz 1935 tarihindeki Artvin’i ziyaretinde durum kendisine iletilmiştir. Bunun üzerine hükümet 4 Kasım 1936’da kabul edilen 2885 Sayılı Kanun ile, merkezi Rize olan Çoruh Vilayeti kaldırıldı. Artvin Merkez, Hopa, Borçka ve Şavşat kazaları ile evvelce Erzurum’a verilmiş Yusufeli Kazası’nı da alarak Artvin olan Çoruh İli teşkilatı kabul edildi.
News
